Water en bodem in Overijssel

Schoon water is van levensbelang. En dat begint onderaan: bij de bodem zelf. Want daar ligt de basis voor ons drinkwater, de landbouw, natuur, bedrijven én zwemwater. De provincie Overijssel werkt daarom samen met partners aan een duurzaam water- en bodemsysteem. Zodat het water in de grond en in onze rivieren, meren, sloten en beken schoon is en blijft – en er voldoende water beschikbaar is voor nu en later. 

Grondwater: beschermen en versterken

Een gezonde bodem is essentieel voor schoon grondwater. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar dat besef was er vroeger nauwelijks. Decennialang werd afval zoals olie, asbest en andere schadelijke stoffen direct in of op de grond gedumpt. Daardoor raakte de bodem op veel plekken ernstig vervuild en verloor het systeem zijn zelfreinigend vermogen. Bacteriën en schimmels die normaal gesproken verontreiniging afbreken, verdwenen, en daarmee kwam ook de kwaliteit van het grondwater in gevaar. Juist dat grondwater is hard nodig als bron voor ons drinkwater.

Inmiddels zijn veel van de zwaarst vervuilde plekken schoongemaakt. Tegelijkertijd zijn er regels opgesteld om nieuwe vervuiling te voorkomen. De provincie Overijssel heeft daarin een belangrijke rol. We stellen kwaliteitsnormen op voor grondwater, houden toezicht op de naleving van deze regels en werken samen met partners aan het herstel van het bodemleven. Dat herstel is niet alleen nodig om het water schoon te houden, maar ook om beter voorbereid te zijn op een veranderend klimaat. Een gezonde bodem met veel organisch materiaal – zoals compost – kan beter water vasthouden tijdens droogte én beter water opnemen bij hevige regenval. Zo dragen we bij aan een veerkrachtige en weerbare omgeving.

Waterbeschikbaarheid: slimmer omgaan met schaarste

Niet alleen de kwaliteit van het water is van belang, ook de beschikbaarheid ervan. Zeker in de hogere zandgronden van Overijssel is water schaars. In deze gebieden is de aanvoer van water van buitenaf, bijvoorbeeld via de IJssel of het IJsselmeer, beperkt mogelijk. Daardoor zijn we grotendeels afhankelijk van wat er aan neerslag valt. En dat neerslagpatroon wordt steeds grilliger: soms valt er veel in korte tijd, soms is het wekenlang droog.

Om hiermee om te gaan, hanteren we de strategie ‘sparen – aanvoeren – accepteren/adapteren’. Dat betekent dat we eerst inzetten op het vasthouden van water waar het valt. Lukt dat niet voldoende, dan kijken we naar aanvoer van elders. En als ook dat niet mogelijk is, accepteren we dat het water tijdelijk minder beschikbaar is en passen we ons gebruik aan. Daarnaast gebruiken we de zogenaamde verdringingsreeks: een wettelijke volgorde die bepaalt wie bij watertekort als eerste water krijgt. Daarmee zorgen we ervoor dat essentiële functies, zoals drinkwatervoorziening en natuur, worden beschermd. 

Ook kijken we kritisch naar de manier waarop we met onze bodem omgaan. In gebieden waar we juist willen dat de bodem als spons werkt, kan het gebruik van zware landbouwmachines de bodem verdichten. Dat beperkt de opname en opslag van water. Daarom zoeken we samen met boeren, natuurorganisaties en andere partijen naar manieren om bodembeheer te verbeteren zonder dat het ten koste gaat van het landgebruik.

De Kaderrichtlijn Water (KRW): Europese doelen, regionale aanpak

De Kaderrichtlijn Water (KRW) is een Europese wetgeving die alle lidstaten verplicht om uiterlijk in 2027 te zorgen dat het water schoon en gezond is. De richtlijn geldt voor zowel het oppervlaktewater, zoals beken, rivieren, meren, kustwateren en estuaria, als voor het grondwater, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt voor drinkwaterwinning.

De KRW stelt doelen op voor de ecologische en chemische toestand van het oppervlaktewater en voor de chemische en kwantitatieve toestand van het grondwater. Het doel is niet alleen het verbeteren van de waterkwaliteit, maar ook het duurzaam beheren van watervoorraden en het herstellen van wateren die zijn aangetast.

In Nederland is de uitvoering van de KRW een gezamenlijke taak van meerdere overheden. De Europese Unie stelt de richtlijn op en ziet toe op de naleving. De Rijksoverheid vertaalt de Europese eisen naar nationale wet- en regelgeving, schrijft de stroomgebiedbeheerplannen en coördineert het beheer van de grote rivieren en grensoverschrijdende wateren. Provincies, zoals Overijssel, hebben een regierol in de uitvoering van KRW-maatregelen binnen hun grondgebied. We stellen omgevingswaarden vast, zorgen voor monitoring van de waterkwaliteit en verlenen vergunningen, bijvoorbeeld voor grote grondwateronttrekkingen of lozingen van bepaalde bedrijven. Ook zijn we verantwoordelijk voor de bescherming van drinkwaterbronnen, onder andere via gebiedsdossiers en maatregelenprogramma’s.

De waterschappen voeren het beheer uit van het oppervlaktewater in hun gebied. Zij zorgen voor zuivering van afvalwater, het onderhoud van sloten en beken, en het nemen van maatregelen om de ecologische toestand van het water te verbeteren. Gemeenten hebben vooral invloed op de waterkwaliteit in stedelijke gebieden, bijvoorbeeld via riolering, afvoer van regenwater en inrichting van nieuwe woonwijken met ruimte voor water.

De kracht van de KRW zit in de samenwerking. Want alleen als alle betrokken overheden – van Europa tot aan de gemeente – de handen ineenslaan, kunnen we de doelen halen.

Op weg naar 2027: waar liggen de kansen?

Uit de tussenevaluatie van de KRW blijkt dat we al veel bereikt hebben, maar dat we er nog niet zijn. In sommige gebieden blijft de ecologische toestand van het water achter. Dat vraagt om extra inzet, slimme maatregelen en samenwerking. Innovatie speelt daarin een belangrijke rol. Denk aan natuurlijke zuiveringstechnieken, duurzame landbouwpraktijken en beter bodembeheer.

Ook monitoring en kennisdeling zijn belangrijk. Hoe beter we weten hoe het watersysteem zich gedraagt, hoe gerichter we kunnen bijsturen. En bewustwording speelt een grote rol: burgers, bedrijven en overheden moeten zich bewust zijn van hun invloed op water en bodem. Daarom investeren we in communicatie, educatie en gedragsverandering.

Tot slot is voldoende financiering essentieel. De doelen van de KRW vragen om maatregelen die tijd, ruimte én middelen kosten. Alleen met een gezamenlijke inspanning kunnen we zorgen dat Overijssel in 2027 klaar is voor een toekomst met schoon en voldoende water.

Relevante websites