Water besparen bij staalgigant Van Merksteijn in Almelo

Interview Waterkoplopers Industrie Overijssel 
Frank Swartjes van Van Merksteijn 

Op het uitgestrekte terrein van Van Merksteijn in Almelo is alles groot. Meer dan vijftig voetbalvelden staal, hallen van bijna twintig hectare, een eigen haven waar binnenvaartschepen dagelijks tonnen walsdraad aanvoeren, en zelfs een spoorlijn die rechtstreeks het terrein oploopt. Elke dag rijden 150 volle vrachtwagens de poorten uit. Hier worden jaarlijks honderdduizenden tonnen staal verwerkt tot betonmatten, wapeningsstaal en hekwerken die in heel Europa te vinden zijn. Het is een wereld waar machines continu draaien, honderden mensen aan het werk zijn en waar overal koelwater stroomt.
“Water is bij ons letterlijk van levensbelang”, zegt ingenieur Frank Swartjes, HSE-manager en senior projectmanager bij Van Merksteijn. “Zonder water staan onze installaties stil. Dan kunnen we geen hekwerk maken en geen betonstaal produceren. Voor ons de leveringszekerheid van water een showstopper.”

Van goedkope grondstof naar kritische factor

Merksteijn (na een fusie sinds mei onderdeel van Reinforcing Steel Europe (RSE)) verbruikt jaarlijks zo’n 80.000 kubieke meter water. Een derde gaat naar de koeling van lasinstallaties en aggregaten, een derde naar de draadverzinklijnen en een derde naar de coatlijnen waar hekwerken hun beschermende laag krijgen. “Water was jarenlang goedkoop en vanzelfsprekend. We focusten vooral op energie- en gasbesparing, dat woog veel zwaarder in de kostprijs van ons product”, vertelt Frank.
Dat veranderde toen drinkwaterbedrijf Vitens aangaf dat grootzakelijke drinkwaterleveringen in de toekomst niet meer vanzelfsprekend zijn. Huishoudens krijgen in geval van schaarste ook altijd voorrang boven industrie. Frank: “Toen viel het kwartje: als we meer drinkwater vragen komt dat niet zomaar uit de kraan en ligt ons hele bedrijf plat. Dat risico konden we niet langer negeren. Sindsdien is watermanagement een van onze topprioriteiten.” Vitens toetst ook nieuwe drinkwateraanvraagVerwijst naar een andere website op het passend en duurzaam gebruik en op beschikbaarheid van het water.

Van Merksteijn zet in op twee sporen: besparen en alternatieve bronnen. Hergebruik binnen processen is de eerste stap. Frank: “Op de zinklijnen en coatlijnen laten we water langer circuleren, zodat we minder vaak hoeven te spuien en lozen. Voor koelwater kijken we naar technieken zoals ontharden en omgekeerde osmose. Daarmee verliezen we minder water en verlengen we de levensduur van onze installaties.”
Volgens Frank kan dat leiden tot een halvering van het drinkwaterverbruik. “Meer dan 50 procent besparen is realistisch. Dat vraagt investeringen, maar het levert betrouwbaarheid en duurzaamheid op.”
Daarnaast onderzoekt Van Merksteijn alternatieve bronnen: oppervlaktewater, grondwater of regenwater. “We zijn met gespecialiseerde bedrijven in gesprek over zuiveringstechnieken. Als we water uit kanaal of bodem geschikt kunnen maken voor onze processen, verkleinen we onze afhankelijkheid”, aldus Frank.

Waterkoplopers: inspiratie en urgentie

Om stappen te zetten, sloot Van Merksteijn zich aan bij de Waterkoplopers Industrie Overijssel (WIO), voortgekomen uit het Nationaal plan van Aanpak Drinkwaterbesparing Het platform brengt grootverbruikers, waterschappen en drinkwaterbedrijven samen om ervaringen en oplossingen te delen. “Die bijeenkomsten zijn goud waard”, zegt Frank. “Je hoort hoe andere bedrijven met vergelijkbare uitdagingen omgaan, van filtratie tot waterzuivering. Dat inspireert en scheelt veel uitzoekwerk. Daarnaast kom je in contact met partijen die je praktisch verder kunnen helpen. Het is echt een netwerk dat motiveert.”
Volgens hem is ook de rol van overheden veranderd. “Waterschappen waren vroeger vrij onzichtbaar bij vergunningen. Nu zie je dat ze veel actiever sturen op waterbeheer. Bedrijven móeten er iets mee. Juist daarom is het waardevol om samen op te trekken en kennis te delen.”

Groot bedrijf, nuchtere aanpak

Wie door de fabriek loopt, ziet hoe indrukwekkend de installaties zijn. Vier grote koeltorens van elk tientallen tonnen zorgen voor acht megawatt koelvermogen. In een hal staat een bassin van honderd kubieke meter water, verdeeld in warm en koud, waarmee kilometers leidingen door de fabriek worden gekoeld. Alleen het verdampingsverlies moet worden aangevuld – en dat is precies waar de besparingsmogelijkheden liggen.
Frank spreekt erover met de nuchtere blik van iemand die al 35 jaar bij het bedrijf werkt. “Het is een prachtig bedrijf. Ik heb hier alles gedaan: engineering, technische dienst, projectmanagement. Waterbesparing klinkt misschien niet zo sexy, maar het is cruciaal voor onze continuïteit.”

Inspiratie voor anderen

Met de investeringen in hergebruik en alternatieve bronnen wil Van Merksteijn zijn waterverbruik de komende jaren fors terugdringen. Maar net zo belangrijk vindt Frank de voorbeeldrol richting andere bedrijven. “Wij zijn niet de enige grootverbruiker. Als we allemaal slimmer omgaan met water, kunnen we de leveringszekerheid in Overijssel beter borgen. Dat is ook de kracht van Waterkoplopers: elkaar motiveren en inspireren.”
Zijn boodschap aan andere bedrijven is duidelijk: begin op tijd. “Wacht niet tot je letterlijk droog komt te staan. Kijk nu al waar je kunt besparen en hergebruiken. Water lijkt vanzelfsprekend, maar zonder water staat de fabriek stil.”

Over de Waterkoplopers Industrie Overijssel

Waterkoplopers Industrie Overijssel is een gezamenlijk initiatief van Vitens, Waterschap Drents Overijsselse Delta, Waterschap Vechtstromen en provincie Overijssel waarin partners uit de drinkwatersector samenwerken met bedrijven om tot besparing van gebruik te komen.