Wet natuurbescherming - soortenbescherming

Voor bepaalde beschermde planten en dieren kunt u in sommige gevallen volstaan met een vrijstelling. Om in aanmerking te komen voor een vrijstelling moet u aan een aantal voorwaarden voldoen. Dit is per vrijstellingsmogelijkheid verschillend. Zijn er geen mogelijkheden voor een vrijstelling, dan heeft u mogelijk een ontheffing nodig.

Wanneer u werkt conform een goedgekeurde gedragscode, dan kunt voor een aantal soorten vrijstelling krijgen bij handelingen in het kader van bestendig beheer, onderhoud en gebruik en bij ruimtelijke ingrepen. Voorwaarde is dan wel dat u de richtlijnen en werkwijzen volgt uit een goedgekeurde gedragscode.

Verschillende gemeenten en organisaties hebben een gedragscode voor de Wnb. Hierin staan gedragsregels die beschrijven op welke manier schade aan beschermde planten en dieren zo veel mogelijk wordt voorkomen bij het uitvoeren van activiteiten. Het ministerie van EZ moet de gedragscode goedkeuren. De gedragscodes zijn niet locatiegebonden: u kunt dus ook een gedragscode van een andere gemeente of organisatie gebruiken. Bij een controle moet u dit kunnen aantonen. Maakt u geen gebruik van een bestaande gedragscode, dan kan het zijn dat u een ontheffing voor de werkzaamheden moet aanvragen.

Wilt u zelf een gedragscode opstellen of wilt u weten welke gedragscodes zijn goedgekeurd? Kijk dan op de website van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) (www.rvo.nl).

In de Omgevingsverordening, Hoofdstuk 7 Natuur van de provincie Overijssel zijn vrijstellingen geregeld voor:

1. een aantal vogelsoorten die schade veroorzaken aan landbouwgewassen. Deze vrijstelling geldt, onder voorwaarden, voor het verbod opzettelijk storen voor een aantal vogelsoorten en voor de verboden opzettelijk doden of vangen en opzettelijk storen van de roek;
2. een aantal zoogdieren en amfibieën bij handelingen in het kader van bestendig beheer, onderhoud en gebruik, ruimtelijk ingrepen, de bescherming van flora en fauna en de instandhouding van de natuurlijke habitats. Deze vrijstelling geldt, onder voorwaarden, voor het verbod opzettelijk doden en vangen van deze soorten, en voor het verbod opzettelijk vernielen en beschadigen van de vaste voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van deze soorten.

In de Wnb is geregeld dat wanneer handelingen in het kader van Natura2000 uitgevoerd gaan worden ter uitvoering van een instandhoudingsdoelstelling of een passende maatregel een vrijstelling geldt voor alle beschermde soorten. Vrijgesteld zijn de handelingen die zijn beschreven in en worden verricht overeenkomstig een door het bevoegde gezag vastgestelde beheerplan of een programma in het kader van een programmatische aanpak, indien bij de totstandkoming van het beheerplan of het programma de betreffende handelingen zijn getoetst aan de criteria voor afwijking van het beschermingsregime.

Wanneer geen gebruik gemaakt kan worden van een vrijstellingsmogelijkheid dan kan het zijn dat u een ontheffing of een Verklaring van geen bedenkingen van de provincie Overijssel nodig hebt.

Een ecologisch deskundige kan het best vaststellen of er beschermde planten of dieren aanwezig zijn op de locatie waar u aan het werk gaat. Zijn er geen beschermde soorten? Dan hoeft u geen ontheffing voor soortenbescherming aan te vragen. Als er wel beschermde soorten aanwezig zijn, dan kunt u wellicht gebruik maken van een vrijstellingsmogelijkheid. Is dat niet mogelijk, ga dan naar stap 2.

Vaak kunt u schadelijke effecten voorkomen door preventieve maatregelen te nemen. Het gaat dan om maatregelen waarbij u de soorten en hun voortplantingsplaatsen of rustplaatsen ontziet. Bijvoorbeeld door te zorgen voor alternatieve verblijfplaatsen of door buiten een kwetsbare periode te werken. Een goed hulpmiddel hiervoor zijn de soortenstandaarden (zie link onder toelichting). Een ecologisch deskundige helpt, adviseert en begeleidt u bij het realiseren van de maatregelen. Zijn deze effectief? Dan hoeft u mogelijk geen ontheffing voor soortenbescherming aan te vragen.

Kunt u schade geheel voorkomen, dan is een ontheffing voor soortenbescherming niet nodig. Kunt u schade (wellicht) niet voorkomen, vraag dan een ontheffing of Verklaring van geen bedenkingen aan.

Uw activiteit mag geen schadelijke effecten hebben op de aanwezige beschermde soorten. Voorbeelden:

• U wilt bomen kappen, maar u ziet dat er vogels aan het broeden zijn in of rond de bomen. U mag dan niet kappen. Als u wacht tot na het broedseizoen dan is de kans op schadelijke effecten kleiner of afwezig. Onderzoek ook of er andere planten of dieren in de bomen leven. Wilt u iets slopen en is de muur een spouwmuur? Dan bestaat de kans dat er vleermuizen in de spouwmuur leven. Om zeker te weten of u mag slopen, moet u (laten) onderzoeken of er vleermuizen of andere beschermde plant- of diersoorten aanwezig zijn.
• Uit onderzoek van een ecologisch deskundige blijkt of er schadelijke effecten zijn. Deze deskundige kan u ook advies geven over het voorkomen van schadelijke effecten. Hebben de werkzaamheden negatieve invloed op beschermde dieren of planten? Dan is mogelijk vervolgonderzoek door een deskundige noodzakelijk. Zijn uw werkzaamheden niet schadelijk? Dan hoeft u geen ontheffing voor soortenbescherming aan te vragen. U moet natuurlijk wel de zorgplicht naleven.

Als bij het doorlopen van het stappenplan gebleken is dat er schadelijke effecten optreden bij het uitvoeren van de werkzaamheden, dan vindt u hieronder informatie voor welke categorieën activiteiten een ontheffing aangevraagd kan worden.

Gaat u handelingen uitvoeren in het kader van ruimtelijke ingrepen, bestendig beheer, onderhoud en gebruik, repopulatie, herintroductie of onderwijs en onderzoek en heeft de handeling niet het doel om een bepaalde soort te schaden of te bezitten en te houden? Hieronder vindt informatie voor welke activiteiten.

• Ruimtelijke ingrepen
  Gaat u buiten aan het werk? Dan kunt u te maken krijgen met beschermde plant- en diersoorten. Bijvoorbeeld bij de realisatie van een nieuw project, zoals de aanleg van een bedrijventerrein of (water)weg. Maar ook als u gaat (ver)bouwen of een bestaande situatie ingrijpend gaat veranderen. Overtreedt u tijdens de ruimtelijke ingrepen verbodsbepalingen, waarvoor geen vrijstelling mogelijk is? Dan kunt u alleen werken met een ontheffing.
  Als u een buitenevenement organiseert, kunt u ook te maken krijgen met de Wnb. Heeft een ecologisch deskundige bepaald dat er beschermde plant- en diersoorten aanwezig zijn? Dan moet u preventieve maatregelen nemen om schade te voorkomen. Bijvoorbeeld door het evenement op een ander moment of een andere locatie te houden of door rekening te houden met lawaai en het dag- en nachtritme van dieren. Lukt het niet met preventieve maatregelen schadelijke effecten te voorkomen, dan dient u een ontheffing aan te vragen.
• Bestendig beheer, onderhoud en gebruik
  Bent u verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van bijvoorbeeld vaarwegen, oevers, (spoor)wegen en bermen. Of voert u werkzaamheden uit voor natuurbeheer, bosbouw of landbouw? Of gaat het om activiteiten die al langere tijd ondernomen worden en die samenhangen met de landschappelijke kwaliteiten van een bepaald gebied en ingepast zijn door de beheerder of eigenaar van het gebied of inpasbaar zijn. Dan kunt u te maken krijgen met beschermde plant- en diersoorten. Overtreedt u tijdens de werkzaamheden of activiteiten verbodsbepalingen, waarvoor geen vrijstelling mogelijk is? Dan kunt u alleen werken met een ontheffing.
• Repopulatie, herintroductie, onderwijs en onderzoek
  Werkt u voor onderwijs- of onderzoeksdoeleinden met beschermde dieren of planten? Of voert u een programma uit om een beschermde soort opnieuw te introduceren? Dan heeft u voor sommige activiteiten een ontheffing nodig. Ga voor het aanvraagformulier op deze pagina.

Wanneer u beschermde diersoorten (bewust) wilt verjagen, bejagen, vangen en bezitten, dan heeft u een andere ontheffingsvorm nodig.

• Jacht
  Wie jaagt op dieren kan ook te maken hebben met de Wnb. In bepaalde situaties geldt de noodzaak voor een ontheffing, en in sommige gevallen kan gebruik gemaakt worden van een vrijstelling.
• Schade- en overlastbestrijding en opvang
  Voor het opvangen, vervoeren en onder zich houden van (gewonde) dieren, of het bestrijden van dieren omdat ze schade of overlast veroorzaken is in veel gevallen een ontheffing nodig voor de Wnb, voor zover er geen vrijstellingen zijn geregeld. Voor het opvangen en bezitten van beschermde soorten (bezit- en houdersontheffingen), kunt u via het Overijssel loket (telefoon: 038 499 88 99) de benodigde aanvraagformulieren aanvragen.

Een ontheffing voor Tijdelijke Natuur kan gelden voor gronden die een aantal jaren braak liggen in afwachting van de realisatie van hun definitieve bestemming, zoals een woonwijk of een bedrijventerrein. Wanneer de terreineigenaar de natuur op die terreinen gedurende die periode tot ontwikkeling laat komen, en dus afziet van verstorende acties zoals het omploegen van het terrein, wordt hem op voorhand ontheffing verleend om beschermde soorten die zich gedurende die periode op het terrein vestigen, te verwijderen op het moment dat het gebied zijn uiteindelijke bestemming krijgt. Dit is in het belang van de terreineigenaar, maar ook in het belang van de natuur.

Het is raadzaam, zeker bij ingewikkelde projecten of handelingen, om als initiatiefnemer vooraf contact op te nemen met de provincie via 038 499 88 99 keuze 2. Door vooroverleg te voeren wordt voorkomen dat een aanvraag wordt ingediend, die niet compleet of onduidelijk is of dat een onnodige aanvraag wordt ingediend.

De provincie Overijssel wil het ontheffingstraject zo soepel mogelijk laten verlopen. Voeg daarom alle gevraagde stukken bij uw ontheffingsaanvraag, zoals een activiteitenplan. Zo hoeft de provincie Overijssel niet om aanvullende stukken te vragen.
In het aanvraagformulier wordt aangegeven welke informatie u moet aanleveren. U leest bijvoorbeeld waar u op moet letten bij het onderzoek naar beschermde plant- en diersoorten en onder welke voorwaarden de provincie Overijssel de ontheffing kan verlenen. Deze informatie moet u bundelen in een activiteitenplan. Het activiteitenplan voegt u toe bij de ontheffingsaanvraag.

Het digitale formulier is gericht op het aanvragen van een ontheffing voor soortenbescherming in verband met ruimtelijke ingrepen.

Voor het afhandelen van een ontheffingsaanvraag geldt een uiterste behandeltermijn van 13 weken met een eventuele verlenging van 7 weken. Er wordt direct een besluit genomen, zonder een tussenstap van een ontwerp-besluit. Tegen de verleende ontheffing kunnen bezwaren worden ingediend, tijdens de terinzagetermijn van 6 weken. Dat betekent dat een ontheffingsaanvraag pas na uiterlijk 26 weken als definitief (zonder bezwaar en beroep) kan worden beschouwd. Na de beslissing op bezwaar, staat voor een bezwaarmaker nog de mogelijkheid van beroep bij de rechtbank en hoger beroep bij de Raad van State open.

Voor de ontheffingen die verleend worden binnen de Wet natuurbescherming vraagt de provincie leges. Een overzicht van de kosten staat in de tarieventabel van de Belastingverordening Overijssel.